Bilinenin aksine, Osmanlı tarihinin en canlı eğitim hamlesi, #abdulhamid
dönemine rastlar. Sevan Nişanyan’ın hesaplamalarına göre Türkiye,
Abdülhamid dönemiyle kıyaslanabilecek bir okullaşma düzeyine yeniden
ancak 1950’li yıllarda ulaşabilmiştir. Mesela 1895’te TC sınırlarına
tekabül eden bölgede bine yakın (835) ortaokul ve lise bulunuyorken
1923’te bu sayı 95’e düşmüştür. 1895’teki yüz bine yakın öğrenci sayısı
(97.837), 1950-51 sezonunda aşağı yukarı aynı seviyede seyretmektedir
(90.356). Öncesiyle kıyasladığımızda Abdülhamid dönemindeki eğitim
patlaması daha görünür hale gelir. Tahta geçtiği yıl 250 olan rüşdiye
sayısı 1909’da 900’e, 6 olan idadi sayısı 109’a çıkmıştır. 1877’de
İstanbul’da sadece 200 tane modern ilkokul varken 1905’te 9 bine
çıkmıştı. Her yıl ortalama 400 ilkokul açılmıştır ki, bu, Cumhuriyet
döneminde bile kırılamamış bir rekordur.