Hakkında Bestelenen Eserler

Hamidiye Alayları ve Gayrinizami Harp

Aziz ÜSTEL

austel@stargazete.com

Gayrinizami savaş ve Abdülhamid Han

01 Ağustos 2018 Çarşamba

Ne kadar  alıştırılmışız  Abdülhamid Han'ı kanlı katil  olartak hatırlamaya ve anlatmaya ki, onun en büyük ve en önemli padişahlardan  biri olduğunu söyleyen herkese o saat  "yobaz" damgasını vuruyoruz. Abdülhamid II. Han 'ın Osmanlı Devletine katkıları saymakla bitmez. Bunların yobazlıkla değil devrimcilikle ilgisi vardır. Tıbbiyeyi kurmaktan tutun elektriği telefonu İstanbul'a getirmeye kadar bir çok yenilikte onun imzası vardır...

Kürt ayrılıkçı hareketinden önce , "Şark vilayetlerine"  sıçrayan  Ermeni bağımsızlık hareketi, özellikle Rusya ve Fransa'nın yardımlarıyla devlet için büyük bir tehlikeye dönüşmüştü.  Doğu Anadolu'daki Ermeni gençler "kafileler halinde, ellerini kollarını sallaya sallaya Iğdır üzerinden Erivan'a geçiyor gerilla eğitimi alıp geri dönüyorlardı. Bölgede terör ve tedhiş hareketleri tavan yapmıştı."

Derken 13 Haziran 1878'de Berlin Konferansında Ermeni bağımsızlığıyla ilgili bir tasarı sunuldu ve kabul gördü. Bunun üzerinde Osmanlı topraklarında Ermeni katliamı ve terör eylemleri  hızlandı.  Hıncak ve Taşnak örgütleri düzenli orduya dönüşmüş, Rusların doğu illerini işgal hazırlıkları tamamlanmak üzereydi.  Bunun üzerine Abdülhamid Han "Hamidiye Alaylarını" kurdu!  Alaylar aşiret yapıları esas alınarak oluşturuldu; her alayın başına aşiret reisleri belli bir maaş, rütbe ve nişanlarla getiriliyordu. Alaya dönüştürülen aşiretler vergiden muaf tutuluyor işledikleri suçlarla ilgili kovuşturma ve soruşturma yetkisi yerel mahkemelerden alınıp orduya veriliyordu. 

Daha sonraları rahmetli Turgut Özal zamanında oluşturulan köy korucuları, Hamidiye alaylarını örnek almıştı. Abdülhamid tahttan indirildikten sonra 1910 yılında bu alayların adı değiştirildi , İttihadcılar bunlara "Aşiret Suvari Alayları"  adını verdi.

Alaylar padişahın istekleri doğrultusunda İngilizlerin bulduğu ama o güne kadar doğru dürüst uygulamadığı "unconvential warfare"  yani gayrinizami savaş ilkelerine göre kurulmuştu.  Padişahın emriyle Şakir ve Zeki Paşalar, Şakir Paşa'nın Anadolu Genel Müfettişi olarak Doğu Anadolu'yu karış karış  gezerek düzenlediği raporlar doğrultusunda, Hamidiye Alaylarını 7 ayrı tümene ayırdı. Abdülhamid Han alayların İran ve özelikle Rusya'dan gelecek tehlikeleri tez elden yok etmesi için de örgütlenmelerini hedeflemişti. A.S.Alayları Rusların işgal girişimlerini geciktirmelerinme neden oldu.

Eğitim hamlesi

Bilinenin aksine, Osmanlı tarihinin en canlı eğitim hamlesi, #abdulhamid dönemine rastlar. Sevan Nişanyan’ın hesaplamalarına göre Türkiye, Abdülhamid dönemiyle kıyaslanabilecek bir okullaşma düzeyine yeniden ancak 1950’li yıllarda ulaşabilmiştir. Mesela 1895’te TC sınırlarına tekabül eden bölgede bine yakın (835) ortaokul ve lise bulunuyorken 1923’te bu sayı 95’e düşmüştür. 1895’teki yüz bine yakın öğrenci sayısı (97.837), 1950-51 sezonunda aşağı yukarı aynı seviyede seyretmektedir (90.356). Öncesiyle kıyasladığımızda Abdülhamid dönemindeki eğitim patlaması daha görünür hale gelir. Tahta geçtiği yıl 250 olan rüşdiye sayısı 1909’da 900’e, 6 olan idadi sayısı 109’a çıkmıştır. 1877’de İstanbul’da sadece 200 tane modern ilkokul varken 1905’te 9 bine çıkmıştı. Her yıl ortalama 400 ilkokul açılmıştır ki, bu, Cumhuriyet döneminde bile kırılamamış bir rekordur.

Hazırlattığı Petrol Haritaları

Siyaset Çeşmesi'ni Kaldırtıp Hamidiye Çesmesi'ni Yaptırtması

Osmanlı'da  idam cezalarını sarayda  infaz etme geleneği ,XV. yüzyıldan 1826 tarihine kadar devam etmiştir. Siyaseten öldürülmeleri gereken kişiler veya Dîvân-ı Hümâyun'da yargılanıp da, idama mahkûm olanların infazı, Topkapı Sarayı'nın birinci kapısı Bâb-ı Hümâyunla ikinci kapısı Bâbusselâm arasında bulunan "Cellât Çeşmesi/Siyaset Çeşmesi" önünde yapılırdı. Mahkûm Cellât Çeşmesi'nin önüne getirilir ve çeşmenin önündeki taşın üzerine başı konularak bostancıbaşının nezaretinde, cellâtbaşının kılıç darbesiyle idam edilirdi. İnfaz gerçekleştikten sonra cellâtlar, kanlı palalarını veya satırlarını bu çeşmede yıkadıkları için çeşmeye Cellât Çeşmesi denmişti. Bir rivayete göre siyâsî mahkûmların infazının burada olması, bir başka rivayete göre de, siyaset ve idam yetkisinin tek bir kişinin yani padişahın elinde toplanması sebebiyle bu çeşmeye

Siyâset Çeşmesi de denilmektedir. Bir dönem cellâtlara da "meydân-ı siyâset ustası" denilmiştir. Cellât Çeşmesi,

Alman İmparatoru II. Wilhelm'in

İstanbul'u 1892 yılında ziyareti esnasında saray ve avlu düzenlemesi sebebiyle Sultan II. Abdülhamid'in emriyle sökülerek Bâb-ı Hümâyun'un içine taşınmış; yerine başka bir yerden getirilen Hamidiye Çeşmesi monte edilmiştir.

Kaynak:Dr.Küçük,Mustafa.DİVÂN-I HÜMÂYÛN ŞİKÂYET DEFTERLERİNİN DEĞERLENDİRİLMESİ,BOA

 

Eserleri Yafa Saat Kulesi

Sultan Abdülhamid Han tarafından yaptırılmış ... Yafa saat kulesi
Fotoğraftaki Şehzade Orhan Osmanoğlu .

 

Eserleri Elaziz Vilayet Konağı

1894 tarihinde yapımı tamamlanan ve günümüzde Elazığ Vilayet Konağı olarak kullanılan binanın bitmesi münasebetiyle üst katında düzenlenen yemek sofrası. Tavanda yer alan kubbenin günümüzde olmayışı dikkat çekmektedir.
Binanın açılışı Sultan II. Abdülhamit’in cülusu yıldönümüne denk getirilmiş. Binanın ve ziyafet sofrasının resimleri sultana gönderilmiş ancak ne binayı ne de sofrayı beğenmemiş. Sebebini de şöyle açıklamış; “ Mamurat'ül Aziz, ecnebi taifesinin çokça ziyaret ettiği bir vilayettir, o bakımdan yare ve ağyara (dosta düşmana) karşı daha gösterişli bir Hükümet Konağı yapılabilirdi” demiştir.
Diğer taraftan beğenmediğinden olsa gerek, konağın yapımının masraflarının bir kısmının karşılanabilmesi için etrafında inşa edilen dükkanlardan oluşan çarşıya da “Hamidiye Çarşısı” isminin verilmesini de II. Abdülhamit kabul etmemiştir.

Fotoğraftaki Osmanlıca metnin çözümü:
"Mebde-i saadet-i mülk-i Devlet olan cülus-u hümayun meymenet (uğurlu) makrun hazret-i şeyhinşahi leyle-i mesudesinde (Padişahın tahta oturduğu tarihin yıldönümü gecesi) Mamurat'ül Aziz vilayeti merkezinde müceddeden (yeniden) inşa olunan Hükümet Konağının nam-ı meali ittişam- ı cenab-ı tacdariye olarak memurin-i mülkiye ve askeriye ve muteberan -ı ulema-yı beldeye keşide kılınan ziyafet salonunu irae eder resimdir."